ΦΟΙΒΟΣ | Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης και Προστασίας Πνευματικών Δικαιωμάτων Φωτογράφων

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ 22-03-2014

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε η Ημερίδα που οργάνωσε ο ΟΣΔ ΦΟΙΒΟΣ με θέμα:

«Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ε.Ε. ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΠΟΧΗ –

ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΩΝ»,

το Σάββατο, 22 Μαρτίου 2014, στην αίθουσα του Β.Ε.Α. (Ακαδημίας 18, 1^ος όρ., Αθήνα).

Σημαντική ήταν η παρουσία φωτογράφων και σπουδαστών φωτογραφίας που άκουσαν με ενδιαφέρον τους χαιρετισμούς των εκπροσώπων πολιτικών κομμάτων (κ. Στράτος Σαραντίδης εκ μέρους του Πολιτιστικού Τμήματος του ΚΚΕ και κ. Σωτ. Αβδελίδης Γραμματέας Νομικής Υποστήριξης των Ανεξαρτήτων Ελλήνων), καθώς επίσης των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης των Σκηνοθετών (κ. Γ. Μυλωνάς, Πρόεδρος ΟΣΔ ΑΘΗΝΑ) και των Εικαστικών (κ. Χαράλαμπος Δαραδήμος, Πρόεδρος ΟΣΔΕΕΤΕ), της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδας (Πρόεδρος κ. Μάριος Λώλος) και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Φωτογράφων (Πρόεδρος κ. Κ. Αλεξίου), ενώ έγγραφος χαιρετισμός απεστάλη εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ (από την Βουλευτή κα. Μαρία Κανελλοπούλου, υπεύθυνη της ΕΚΚΕ Πολιτισμού του).

Στην 1^η Ενότηταμε τίτλο «Η ψηφιακή εποχή και οι πρόσφατες εξελίξεις σε Ε.Ε. και Ελλάδα», που συντονίσθηκε από τον Πρόεδρο του Ελεγκτικού συμβουλίου του ΦΟΙΒΟΥ, κο ¶ρη Ρουπίνα,παρουσιάσθηκαν τα θέματα

- «Η αντιγραφή φωτογραφιών για ιδιωτική και για εμπορική χρήση, σε αναλογική και σε ψηφιακή μορφή. Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ε.Ε. και στην Ελλάδααπό τον κ. Γιώργο Παπαθανασίου, Φωτορεπόρτερ, Πρόεδρο ΟΣΔ ΦΟΙΒΟΣ, Αντιπρόεδρο Ε.Φ.Ε. και

- «Τίνος τα δίκαια και τίνος οι αδικίες... Η Ε.Ε. και η Μεγ. Βρετανία φέρνουν την αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση και τα ορφανά έργα στο χείλος του γκρεμού» από τον κ. Martin Beckett, Αντιπρόεδρο ΠΥΡΑΜΙΔΑΣ ΕΥΡΩΠΗ (Ευρωπαϊκού Ομίλου Κοινού Οικονομικού Σκοπού των Εθνικών Ενώσεων Φωτογράφων των Κρατών-Μελών ΕΕ), τ. Πρόεδρο της Ένωσης Φωτογράφων Μεγ. Βρετανίας (ΑoP) και τ. Πρόεδρο του Διεθνούς Συμβουλίου Δημιουργών Γραφιστικών & Πλαστικών Τεχνών και Φωτογραφίας (CIAGP) που είναι τμήμα της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης Δημιουργών.

Στην 2^η Ενότηταμε τίτλο «Τα «ορφανά έργα» και οι φωτογραφίες» που συντονίσθηκε από τον Πρόεδρο της Π.Ο.Φ., κο Κ. Αλεξίου, παρουσιάστηκαν τα θέματα

- «Η πρωτοτυπία της φωτογραφίας στην ψηφιακή εποχή σε σύγκριση με την αναλογική εποχή και η «ορφανοποίηση» των ψηφιοποιημένων φωτογραφιών» από τον κο.Σεραφείμ Τσούκο, Δικηγόρο, Νομικό Σύμβουλο ΟΣΔ ΦΟΙΒΟΣ

-«Η ενσωμάτωση της Οδηγίας για τα ορφανά έργα στην Ελλάδα και οι κίνδυνοι για τα Δικαιώματα των Φωτογράφων σε Ελλάδα και Ε.Ε.» από την κα Διονυσία Καλλινίκου,Καθηγήτρια και Κοσμήτορα Νομικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στην 3^η Ενότητα, που συντονίσθηκε από τον Γραμματέα Δ.Σ. του ΟΣΔ ΦΟΙΒΟΣ, οι ομιλητές απάντησαν σε ερωτήσεις του ακροατηρίου και ακολούθησε συζήτηση.

Τα συμπεράσματα της Ημερίδας συνοψίζονται ως ακολούθως:

1. Διαπιστώθηκε ότι κατά την τελευταία δεκαετία προωθείται στην Ε.Ε. η αγγλοσαξωνική (ωφελιμιστική) θεώρηση της Πνευματικής Ιδιοκτησίας που επικεντρώνεται στα κοινά περιουσιακά δικαιώματα (propertyrights) και στην προσδοκία του οικονομικού οφέλους (ωφελιμιστική αιτιολόγηση). ΚατΆαυτό τον τρόπο, κυρίως στις Η.Π.Α και στη Μεγ. Βρετανία, αποπειρώνται να καταστήσουν απλή ενοχική αξίωση την απαίτηση του δημιουργού για αμοιβή επί του έργου του, την οποία και συνδέουν ειδικότερα μόνο με το εργασιακό κόστος της δημιουργίας αυτού του έργου με κάποια επιπλέον ψήγματα τυπικών εξουσιών από το ηθικό δικαίωμα επΆαυτού. Αυτή η θεώρηση, όμως, είναι σε αντίθεση με τον παραδοσιακό χαρακτήρα του απόλυτου δικαιώματος της Πνευματικής Ιδιοκτησίας, που προσδίδεται σε όλα τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης από την εποχή του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης κι έχει ανθρωπιστική και ιδεαλιστική αιτιολόγηση, η οποία συνδέεται με τις θεωρίες περί φυσικού δικαίου.

2. Στο πλαίσιο του απόλυτου δικαιώματος της Πνευματικής Ιδιοκτησίας, που είναι βασική αρχή και της Ελληνικής νομοθεσίας, ο δημιουργός έχει έναν ιδιαίτερο ψυχικό δεσμό με το δημιούργημά του. Αυτός ο δεσμός είναι αναπαλλοτρίωτος και ο νόμος οφείλει να τον αναγνωρίσει. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, που διέπει εξ αρχής και το Ν. 2121/93 για την Πνευματική Ιδιοκτησία, ο δημιουργός είναι πάντα φυσικό πρόσωπο και δημιουργεί καλλιτεχνικά έργα πνευματικής ιδιοκτησίας για βιοπορισμό. Παράλληλα, η Πολιτεία έχει υποχρέωση να του δώσει το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται κατ' αποκλειστικότητα το έργο του. Οποιαδήποτε τροποποίηση του Ν. 2121/93 που ενδέχεται να οδηγήσει σε περιορισμό ή αναγκαστική απαλλοτρίωση του απόλυτου δικαιώματος Πνευματικής Ιδιοκτησίας είναι σε αντίθεση με το Σύνταγμα, τη Σύμβαση της Βέρνης και τον ίδιο το Ν. 2121/93.

3. Η προσχώρηση των Η.Π.Α. στη Σύμβαση της Βέρνης φέρεται να μετρίασε τις διαφορές αλλά η παγκοσμιοποίηση, η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και ιδιαίτερα το διαδίκτυο έφεραν μεγαλύτερη συμμετοχή των επιχειρηματικών συμφερόντων των Η.Π.Α. στην Ευρώπη.

4. Σε μια εποχή άκρατης εξέλιξης και χρήσης των νέων τεχνολογιών, η παλαιόθεν νομοθετική πρόβλεψη από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. για εύλογη αμοιβή/αποζημίωση των δημιουργών και συγγενικών δικαιούχων, εξ αιτίας της χρήσης τεχνικών μέσων για ιδιωτική αναπαραγωγή έργων πνευματικής ιδιοκτησίας, μειώνει κάπως την απώλεια του εισοδήματος των δημιουργών και συγγενικών δικαιούχων. Η εγερθείσα, ιδιαίτερα από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αντίθεση των επιχειρηματικών συμφερόντων στο δικαίωμα της εύλογης αμοιβής/αποζημίωσης των δημιουργών και συγγενικών δικαιούχων δεν δικαιώθηκε, έως σήμερα, από τα εθνικά δικαστήρια (βλ. ενδεικτικά ¶ρειο Πάγο Ελλάδας και Ανώτατο Ακυρωτικό Ομοσπ. Δημ. Γερμανίας) και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Νομολογιακά, έχει καταστεί σαφές και αδιαμφισβήτητο ότι η νομοθεσία (βλ. Οδηγία 2001/29 στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα, άρθρο 18 Ν. 2121/93) επιτρέπει την είσπραξη εύλογης αμοιβής/αποζημίωσης επί της τιμής εισαγωγής ή παραγωγής τέτοιων τεχνικών μέσων (συμπεριλαμβανομένων των οπτικοακουστικών τεχνικών μέσων, όπως των βιντεοκαμερών, των συμβατικών κινητών και των smartphones, καθώς και των φωτοτυπικών πολυμηχανημάτων και του χαρτιού που είναι κατάλληλο για φωτοτυπίες) από τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης και τη διανομή της στα μέλη τους.

5. Η ευρύτατη εκστρατεία προώθησης των αδειών Creative Commons (ελεύθερου περιεχομένου) από το 2001 και μετά συμπίπτει με την παράλληλη εκστρατεία δικαστικής προστασίας του λογισμικού από τις εταιρείες παραγωγής του (που σύστησαν και την BSA). Οι άδειες Creative Commons επιτρέπουν στους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων να χορηγήσουν μερικά ή όλα τα δικαιώματά τους στο κοινό με αιτιολόγηση την αποφυγή των «προβλημάτων» που υποτίθεται ότι δημιουργούνται από τις νομοθεσίες περί πνευματικής ιδιοκτησίας για τη διανομή των πληροφοριών. Οι δημιουργοί προτρέπονται να χορηγήσουν άδειες ελεύθερης χρήσης των έργων τους από το κοινό και κατΆαυτό τον τρόπο αποφεύγεται ή ελαχιστοποιείται η καταβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας «χάριν της πληροφόρησης». Τα έργα αυτά είναι το περιεχόμενο που διακινείται, επεξεργάζεται και χρησιμοποιείται με αντίστοιχο λογισμικό από το κοινό. Οι εταιρείες παραγωγής λογισμικού (που έχουν συστήσει την BSA ή ενεργούν ανεξάρτητα και παράλληλα αυτής για την δικαστική προστασία του λογισμικού τους) είναι μεταξύ των κυρίων χρηματοδοτών της εκστρατείας προώθησης των αδειών Creative Commons. Η ζήτηση των προγραμμάτων λογισμικού από την αγορά είναι σε άμεση συνάρτηση με το πλήθος των έργων πνευματικής ιδιοκτησίας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα ή με ελάχιστο κόστος για τα πνευματικά δικαιώματα επΆαυτών.

6. Παράλληλα με την προώθηση των αδειών creativeCommons και την εντατικοποίηση της προστασίας του λογισμικού των εταιρειών της Ένωσης BSA, δημιουργήθηκε, ήδη από το 2005 στην Ε.Ε., ζήτημα με τα λεγόμενα «ορφανά έργα» που θεωρήθηκαν εμπόδιο για την ψηφιοποίηση και ψηφιακή πρόσβαση στο πολιτιστικό υλικό και ότι δήθεν εμπόδιζαν την επίτευξη των στόχων της πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών. Η δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών, βέβαια, ενεργοποιεί και την πρόσθετη ζήτηση εξειδικευμένων λογισμικών προγραμμάτων. Το ζήτημα των ορφανών έργων, δηλαδή εκείνων που δεν είναι δυνατό να ταυτοποιηθούν ή να εντοπισθούν ο δημιουργός τους ή οι δικαιούχοι τους εν γένει, κατέληξε στη ψήφιση της Οδηγίας 2012/28/ΕΕ της 25ης Οκτωβρίου 2012, που αφορά ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργων. Αυτή η Οδηγία ψηφίσθηκε τον Οκτώβριο του 2012, παραδόξως, χωρίς βασικές προϋποθέσεις εφαρμογής της και θα πρέπει να έχει ενσωματωθεί στις εθνικές νομοθεσίες των κρατών-μελών έως τον Οκτώβριο 2014.

7. Η Οδηγία 2012/28/ΕΕ, αναφορικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορφανών έργων, ενσωματώθηκε στην Ελληνική εθνική νομοθεσία με τρόπο ατελή, άτεχνο και αντίθετο προς την ισχύουσα νομοθεσία, το Σύνταγμα και τη Σύμβαση της Βέρνης, ακατανόητα εσπευσμένα και ψηφίσθηκε επίσης με τη διαδικασία του κατεπείγοντος από την Ελληνική Βουλή (Ν. 4213/13). Αυτή η κατεπείγουσα μάλιστα ψήφιση πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 2013, παρά το γεγονός ότι δεν αναμένεται, πριν από το Φθινόπωρο του 2014, να έχει τεθεί σε λειτουργία η Ενιαία Ηλεκτρονική Βάση Δεδομένων του Γραφείου Εναρμόνισης της Ε.Ε., η οποία συνιστά ακρογωνιαίο λίθο εφαρμογής της Οδηγίας.

8. Στην Ε.Ε. πάνω από το 90% των "ορφανών έργων" είναι φωτογραφίες. Τα προβλήματα για τους δημιουργούς ή/και δικαιούχους δικαιωμάτων «ορφανών έργων» γεννώνται από το ατελές και αόριστο περιεχόμενο των διατάξεων της Οδηγίας, καθώς επίσης, ιδιαίτερα για τους Έλληνες δημιουργούς κι εν γένει δικαιούχους, από τον τρόπο ενσωμάτωσής της, με το Ν. 4212/2013 στο εθνικό δίκαιο, όπως επιχειρήθηκε με την προσθήκη του άρθρου 27Α με τίτλο «ορισμένες χρήσεις ορφανών έργων», στο Τέταρτο Κεφάλαιο του Ν. 2121/1993 που αφορά τους περιορισμούς του περιουσιακού δικαιώματος. Πολλές είναι οι επιμέρους διατάξεις του άρθρου 27Α, που έρχονται σε ευθεία αντίθεση με το Σύνταγμα και τη Σύμβαση της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων, αλλά και με το ίδιο το πνεύμα του Ν. 2121/93.

9. Η έλλειψη καθορισμού διαδικασίας ελέγχου της «καλόπιστης επαρκούς αναζήτησης» σε πλημμελώς καθοριζόμενες «κατάλληλες πηγές» θα καταλήξει μετά βεβαιότητας σε «ορφανοποίηση» μεγάλου αριθμού έργων πνευματικής ιδιοκτησίας και ιδιαίτερα φωτογραφιών, των οποίων σε κάθε περίπτωση η υιοθετηθείσα διαδικασία τρόπου και ύψους αποζημίωσης, καθώς και τρόπου προστασίας θα οδηγήσει σε αναγκαστική απαλλοτρίωση των δικαιωμάτων των δημιουργών φωτογράφων και των εν γένει δικαιούχων τους. Η ζημιά των φωτογράφων θα είναι ανυπολόγιστη από τη στιγμή που διατίθενται οι φωτογραφίες τους σε ψηφιοποιημένη μορφή μέσω διαδικτύου. Κάθε φωτογραφία είναι ένα ολοκληρωμένο έργο. Οποιαδήποτε περαιτέρω αναπαραγωγή στο διαδίκτυο, νόμιμη ή παράνομη, ακόμη και των φωτογραφιών εκείνων που εμπεριέχουν τεχνικές αναγνώρισης και προστασίας ψηφιοποιημένων έργων, κυρίως των επαγγελματιών φωτογράφων, οδηγεί κατά κανόνα στην εξάλειψη των μεταδεδομένων εφαρμογής αυτών των τεχνικών, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η "ορφανοποίηση" των έργων. Επίσης, το ψηφισθέν νομοθετικό πλαίσιο δημιουργεί τις προϋποθέσεις ξεπουλήματος του πολιτιστικού έργου και της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας.

10. Οι φωτογράφοι διακήρυξαν την θέλησή τους να προβούν σε κάθε νόμιμη ενέργεια προκειμένου να προστατευθεί και να διεκδικηθεί το δικαίωμά τους για εύλογη αμοιβή/αποζημίωση εξ αιτίας της χρήσης τεχνικών μέσων για ιδιωτική αναπαραγωγή έργων τους και προκειμένου να διορθωθεί το νομοθετικό πλαίσιο για ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις «ορφανών έργων».

Με εκτίμηση

Για τον ΟΣΔ

Ο Πρόεδρος Ο Γραμματέας

Γ. Παπαθανασίου Δημ. Τσεβάς