ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 10-11-2013

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Το δόλωμα και η παγίδα...

 

Ένα νέο σχέδιο νόμου κατέθεσε για συζήτηση στη Βουλή στις 29 Οκτώβρη ο υπουργός Πολιτισμού, ενσωματώνοντας στο ήδη υπάρχον νομικό καθεστώς των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων (Ν. 2121/1993 και τις τροποποιήσεις του) την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2011/77 που επεκτείνει τη διάρκεια της ισχύος των συγγενικών δικαιωμάτων υπό προϋποθέσεις από τα 50 χρόνια στα 70, όσο δηλαδή διαρκούν και τα πνευματικά δικαιώματα και την Οδηγία 2012/28 που αναφέρεται στα λεγόμενα ορφανά έργα, δηλαδή τα έργα που δεν είναι γνωστός ο δημιουργός τους.

Οι τροποποιήσεις αυτές, παρά τον επιμέρους χαρακτήρα τους, έρχονται να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο την μονοπωλιακή εκμετάλλευση της καλλιτεχνικής παραγωγής αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα και προβλήματα ενοποίησης στην εσωτερική αγορά πολιτιστικών προϊόντων της ΕΕ. Οι τυμπανοκρουσίες που συνόδεψαν την Οδηγία 2011/77 για τα οφέλη που θα έχουν οι μουσικοί και οι ερμηνευτές από την επέκταση στα 70 χρόνια των συγγενικών δικαιωμάτων, επιχειρούν να σκεπάσουν το γεγονός ότι τα μεγαλύτερα οφέλη απ' αυτή την επέκταση θα προκύψουν για τις δισκογραφικές εταιρίες, καθώς και τα μονοπώλια του οπτικοακουστικού τομέα, που εκμεταλλεύονται την εργασία των μουσικών και των άλλων καλλιτεχνών - δημιουργών. Εκείνος δε, που είναι σίγουρα χαμένος μέσα και απ' αυτή τη ρύθμιση είναι ο ακροατής, αφού θα εμποδιστεί για περισσότερα χρόνια να έχει ελεύθερη και δωρεάν πρόσβαση στη μουσική, κινηματογραφική και γενικότερα οπτικοακουστική παραγωγή. Αλλωστε και αυτή η παραχώρηση προς τους εκτελεστές και ερμηνευτές είναι λειψή, αφού δεν αφορά ούτε το σύνολο των συντελεστών που δικαιούνται συγγενικά δικαιώματα (ηθοποιούς, τεχνικούς), αλλά ούτε και το σύνολο των δικαιωμάτων, παρά μόνον αυτά που απορρέουν από την ηχογραφημένη δουλειά τους. Αντίθετα, η διάρκεια των δικαιωμάτων των εταιρειών της πολιτιστικής βιομηχανίας επεκτείνεται ανεξαίρετα και χωρίς καμία προϋπόθεση στα 70 χρόνια!

Το στόχο για διεύρυνση της ιδιοκτησίας των μεγαλοεπιχειρηματιών και των μονοπωλιακών ενώσεών τους πάνω στην πνευματική δημιουργία υπηρετεί ξεκάθαρα και το δεύτερο μέρος του νομοσχεδίου (ενσωμάτωση της οδηγίας 2012/28) με την ανεξέλεγκτη στην ουσία εκχώρηση του δικαιώματος εκμετάλλευσης των ορφανών έργων στους διάφορους μονοπωλιακούς ομίλους που επεκτείνουν τη διείσδυσή τους στο χώρο του πολιτισμού εκτοπίζοντας τους δημόσιους φορείς που απαξιώνονται, καταργούνται, συγχωνεύονται και ιδιωτικοποιούνται. Τρανταχτό παράδειγμα το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος που εκτός από την Εθνική Βιβλιοθήκη, έχει απλώσει τα πλοκάμια του και σε άλλες δημόσιες και δημοτικές βιβλιοθήκες, αναλαμβάνοντας την ψηφιοποίηση των αρχείων τους.

Ετσι, η διάταξη του νομοσχεδίου που αναφέρει ότι οι φορείς που θα πιστοποιούν ότι ένα έργο είναι ορφανό και θα το εκμεταλλεύονται θα είναι «βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικά ιδρύματα και μουσεία, αρχεία, ιδρύματα κινηματογραφικής ή ακουστικής κληρονομιάς, δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί», στην ουσία προδίδει την παράδοση ενός ιδιαίτερα κερδοφόρου φιλέτου, όπως είναι η ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, στα πολιτιστικά ιδρύματα μονοπωλιακών ομίλων, που ανθίζουν εξαπλώνοντας ραγδαία τη δράση τους στον πολιτιστικό τομέα μέσα από διάφορες μορφές συνεργασίας (προγραμματικές συμφωνίες, ΣΔΙΤ κλπ.) με τους εγκαταλελειμμένους χωρίς χρηματοδότηση και προσωπικό δημόσιους οργανισμούς.

Με βάση τα παραπάνω, οι μικρο - παραχωρήσεις προς τους εκτελεστές και ερμηνευτές δεν πρέπει να επισκιάσουν τη γενικότερη κατεύθυνση του νομοσχεδίου, που είναι η ενίσχυση της επικυριαρχίας των μονοπωλίων στο χώρο του πολιτισμού, η οποία αντικειμενικά θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τα ήδη ασφυκτικά προβλήματα επιβίωσης των καλλιτεχνών. Καπιταλιστική ανάπτυξη με συνυπολογισμό των δικαιωμάτων και των αναγκών των δημιουργών ποτέ δεν υπήρξε και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να υπάρξει σε αυτή την τελευταία ιμπεριαλιστική φάση του καπιταλισμού, που μπροστά στις δυσκολίες του να διατηρήσει υψηλά επίπεδα κερδοφορίας σαρώνει κάθε εμπόδιο στο διάβα του, γίνεται ολοένα και πιο αδηφάγος, καταστροφικός, ολέθριος.

Αν και το σημερινό πολυπλόκαμο σύστημα διαχείρισης των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων αποτελεί για το πλήθος των καλλιτεχνών μια πηγή συμπλήρωσης του πενιχρού έως ανύπαρκτου εισοδήματός τους και το μοναδικό μέσον προστασίας του έργου τους από την κακομεταχείριση της καπιταλιστικής αγοράς, η απάντηση στο πρόβλημα δεν μπορεί να είναι η διατήρηση της αδιέξοδης και στρεβλής αυτής κατάστασης.

Στην εποχή μας έχουν πλέον δημιουργηθεί οι υλικές αντικειμενικές προϋποθέσεις για ανεμπόδιστη πρόσβαση στην καλλιτεχνική δημιουργία όλων των ανθρώπων. Ο μόνος λόγος που αυτή δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί είναι η καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και διάδοσης της τέχνης και όχι τα δικαιώματα των καλλιτεχνών - δημιουργών που προτάσσονται υποκριτικά. Μια κοινωνία που μέτρο της προόδου της δεν έχει το κέρδος, αλλά την ολόπλευρη ανάπτυξη -υλική και πνευματική- όλων των μελών της, δεν έχει ανάγκη ούτε από μεσάζοντες παραγωγούς και προαγωγούς της τέχνης, ούτε από νομοθετικά τερατουργήματα για τη δήθεν προστασία τους.

Επομένως, η λύση δε βρίσκεται εντός των ορίων της σημερινής αστικής εξουσίας, αλλά στην πάλη για μια άλλη εξουσία, λαϊκή, που θα αποδώσει όλα τα υλικά και πνευματικά επιτεύγματα του πολιτισμού στους πραγματικούς δημιουργούς τους. Στο πλαίσιο αυτής της εξουσίας όλοι οι καλλιτέχνες - δημιουργοί θα είναι απαλλαγμένοι από βιοποριστικές έγνοιες και οι μηχανισμοί αυτού του είδους θα αχρηστευτούν, αφού η έννοια του αναπαλλοτρίωτου πνευματικού δικαιώματος θα εξαγνιστεί από κερδοσκοπικούς και εισπρακτικούς σκοπούς και θα δικαιωθεί αποκτώντας το ηθικό και μόνο νόημά της.

Στις σημερινές συνθήκες που οι καλλιτέχνες παλεύουν για να επιβιώσουν με απαγορευτικούς για την καλλιτεχνική δημιουργία όρους, το ΚΚΕ στηρίζει τους αγώνες τους που αφορούν στην επέκταση των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων τους. Ταυτόχρονα παλεύει για το διαχωρισμό του πνευματικού δικαιώματός τους από τα «δικαιώματα» απαιτήσεις όλων των εκμεταλλευτών τους, οι οποίοι είναι αμέτοχοι στην καλλιτεχνική δημιουργία και δεν έχουν καμία σχέση με αυτήν. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι αποκαλούμενοι «παραγωγοί» δεν έχουν καμία θέση στους συλλογικούς φορείς των πνευματικών - συγγενικών δικαιωμάτων, δεν μπορούν να θεωρούνται δικαιούχοι τους και πολύ περισσότερο να τίθενται επικεφαλής στη διαδικασία διαχείρισής τους. Για τις τεχνικές υπηρεσίες τους στην παραγωγή καλλιτεχνικού έργου μπορούν να αμείβονται με ένα εφ' άπαξ ποσόν, συμφωνημένο με τους συνδικαλιστικούς φορείς των καλλιτεχνών.

Παράλληλα, τοποθετείται ριζικά απέναντι στο εγχείρημα παράδοσης των ορφανών έργων στους φορείς που προβλέπονται στο νομοσχέδιο και διεκδικεί ο προσδιορισμός τους να ανατεθεί στους φορείς συλλογικής διαχείρισης των δημιουργών και των ερμηνευτών εκτελεστών σε συνεργασία με τους αντίστοιχους συνδικαλιστικούς φορείς τους με την ευθύνη της επικύρωσής τους από τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ).

Ο πολιτισμός είναι συλλογικό δημιούργημα, πρέπει να γίνει και συλλογική ιδιοκτησία.

Του Στράτου ΣΑΡΑΝΤΙΔΗ

(μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ)

 

www.rizospastis.gr/story.do